6. Dag 4 vernisafname, microscoop opnames

Na de foto’s van mij achter de microscoop van vorige week, wou ik nu laten zien wat ik door die microscoop zie…

 

Op de linker opname heb ik net de oplosmiddelgel met een penseeltje aangebracht op de vergeelde vernis. Na ca 1,5 minuut de gel te hebben bewogen en ‘geroerd’ met het penseel, is de vernis opgelost. Op de rechter opname is te zien dat de gel er ondertussen geel-bruin uit ziet en is de oorspronkelijke wit-grijze kleur van de verf van dit stukje schilderij weer zichtbaar. Dan verwijder ik de het gel-vernis mengsel van het oppervlak met wattenstaafjes.

 

Qua vernisafname heb ik vandaag verder gewerkt langs de linker zijrand: de tegelvloer en het begin van de trapleuning die links nog net zichtbaar is.

Vanmiddag bezoek gehad van een groepje collega’s van het Museum Twentse Welle. Veel kritische vragen, altijd goed.

5. Dag 3 vernisafname

Het was druk in het museum vandaag, mede vanwege de taxatiedag door Christies in de Gobelinzaal. Veel mensen kwamen even op zaal kijken als ze moesten wachten tot ze hun kunst schatten door de experts op waarde konden laten schatten.

 

Ik zit in mijn tijdelijke ‘ateliertje’ achterin zaal 10 in de tentoonstelling ‘Paden naar het paradijs’, met de stereomicroscoop, een daglichtlamp en een verrijdbare afzuiginstallatie.

Vandaag ben ik verder gegaan met de vernisafname in de linker benedenhoek, de tegelvloer. Maar halverwege kon ik me niet bedwingen om ook even te werken aan de blauwe mouw van het korte jakje van de luitspeelster. De kleur van deze textiel verandert van bruinig paars (rechts op het detail) naar helder blauw (links op het detail) met een rode weerschijn. Prachtig…

 

4. Dag 2 vernisafname

Een wat drukkere dag vandaag qua bezoekers,  dus ook qua vragen en gesprekken…  Al met  al minder ver opgeschoten dan gisteren.

Wel een deel van de vernis van de blauwe lucht in het doorkijkje rechts verwijderd: spectaculair verschil!

Net als tussen de nu schone kraaghelft en de nog met bruine vernis bedekte helft en de schone en nog vuile boekpagina’s.

 

 

 

3. Start vernisafname

De eerste middag restaureren op zaal begon rustig, maar gelukkig kwamen er later verschillende geïnteresseerde bezoekers een kijkje nemen.

Het is altijd fijn om mensen uit te kunnen leggen wat er nou zo leuk is aan mijn vak!

De vernisafname begon voorspoedig en ik heb meer kunnen doen dan ik had verwacht. Ik ben rechts onderin begonnen en heb ongeveer 25 vierkante centimeter gedaan. Het behandelde gedeelte ziet er nu wel wat schraal uit, maar als er straks een nieuwe vernislaag wordt aangebracht zal de verf er weer verzadigd en vol van kleur uitzien.

     

 

Het meest gevraagd werd er naar de reden waarom de vernis zo geel was geworden: de vernis is een natuurlijke hars die onder invloed van licht, UV en zuurstof vergeeld. De nieuwe vernis die straks zal worden aangebracht zal wat dat betreft een stuk stabieler zijn. Maar ook zijn de klimatologische omstandigheden in musea enorm verbeterd en hebben alle lampen UV filters waardoor de vergeling van natuurlijke vernissen heel veel langzamer gebeurt,  zeker als die heel dun worden aangebracht.

 

2. Conditie en voorgenomen restauratie

De verflaag is in redelijke conditie. Er zijn enkele retouches zichtbaar (bijv. in het gebied van het decolleté en langs de randen van het paneel). In het gebied van de rok van de vrouw zit een zigzagpatroon van oppervlakkige krassen. Door een eerdere wat te agressieve vernisafname is de verflaag iets beschadigd.

De huidige vernislaag is heel erg vergeeld waardoor de oorspronkelijke kleuren moeilijk herkenbaar zijn geworden.
De vernislaag vertoont ook meerdere krassen en er zitten vezels en stof in het vernis.
De vernislaag is sterk gecraqueleerd, hetgeen de vernisafname met oplosmiddelen lastiger maakt.

Voorgenomen restauratie:
Na een uitgebreide bestudering van het schilderij onder andere met behulp van de stereomicroscoop en ultraviolette straling, is begonnen met oplostestjes met diverse oplosmiddelen. Gekeken werd met welke oplosmiddelmengsels de sterk vergeelde vernis het beste en het veiligst kon worden verwijderd.

Uiteindelijk is voorlopig gekozen voor oplosmiddelmengsels in gel-vorm: hierdoor dringen de oplosmiddelen langzamer in, is er meer controle over de werking en daardoor minder gevaar voor een onregelmatige inwerking van de oplosmiddelen op de verflaag.
De verwijdering van de vernis zal grotendeels worden uitgevoerd al kijkend door de stereomicroscoop en tussendoor zal veelvuldig worden gechecked met UV licht.

1. Restauratie op zaal

Mijn naam is Ingeborg Smit en ik ben restaurator bij het Rijksmuseum Twenthe te Enschede.
Vanaf 4 februari 2014 zit ik (bijna) elke dinsdag en donderdagmiddag op zaal te restaureren. Het is de bedoeling dat ik de voortgang van deze restauratie vastleg op deze blog.
De eerste behandeling betreft:

Jan Steen (Leiden 1625/1626-1679 Leiden)
De luitspeelster
circa 1665
olieverf op paneel
55,2 x 44 cm
inv. 0438

Jan Steen is vooral bekend om zijn genrestukken met taferelen uit het dagelijks leven. Hij schilderde een groot aantal onderwerpen, variërend van drinkende gezelschappen en slonzige huishoudens tot doktersbezoeken, waarbij de patiënt in kwestie lijdt aan liefdesverdriet. Zijn taferelen, waarin menselijk gedag op de hak wordt genomen, zijn geschilderd met veel humor en ironie.

In dit schilderij kijkt de vrouw met de luit de beschouwer verleidelijk aan. Zij trekt de aandacht door het lage décolleté waarop extra licht valt. De man aan de tafel staart met zijn hoofd steunend op de linkerhand naar de luitspeelster, terwijl zijn glas wordt bijgeschonken. Het gaat hier waarschijnlijk om een bordeelscène. Het tafereel met de blote putti aan de muur en de wijnschenkende vrouw op de achtergrond wijzen in deze richting. De oudere vrouw speelt dan de rol van koppelaarster: zij bemiddelt tussen prostituee en klant.